Połączenie włoskiego stylu i japońskiej pracowitości to historia splotu niezwykłych wydarzeń.

Spotkanie na turyńskim salonie motoryzacyjnym w 1960 r. japońskiego projektanta samochodów i dziennikarza Hideyuki „Hide” Miyakawy z tłumaczką Marią Luisą „Marisą” Bassano zapoczątkowało nie tylko trwającą do dziś historię miłosną. Był to początek związku, który znalazł odzwierciedlenie w kolejnych modelach Mazdy na przestrzeni dekad.

Efektem zaskakującego spotkania, któremu czas nadał niepowtarzany urok, jest para samochodów połączonych akronimem MX. Model MX-81 to futurystyczny pojazd koncepcyjny stworzony przez Bertone w 1981 r., tymczasem MX-30 to pierwszy masowo produkowany pojazd elektryczny Mazdy.

Czy może być coś bardziej odmiennego – przynajmniej na pierwszy rzut oka – niż japońska i włoska stylistyka? Różnice między nimi nie ograniczają się tylko do samego wyglądu rzeczy, lecz sięgają znacznie głębiej, do różnych znamion każdej z kultur. Historię społeczeństw Zachodu znaczą charakterystyczne, niezmienne kształty geometryczne, jak rzymskie Koloseum, greckie kolumny, czy gotyckie katedry. Japońska filozofia Zen – przeciwnie – docenia ciągły ruch, przystosowywanie się i odnawianie, ponieważ za najsilniejsze uważa elementy bez formy, takie jak wiatr czy woda. Samochody projektowane przez Włochów zapisały się w kulturze motoryzacji dzięki niezapomnianym, śmiałym sylwetkom, podczas gdy japońskie projekty są zazwyczaj bardziej powściągliwe, płynne i harmonijne. Ale jak głosi powiedzenie: przeciwieństwa się przyciągają.

Wszystko zaczęło się w 1960 r. 22-letni Hideyuki „Hide” Miyakawa i jego przyjaciel wzięli urlop w firmie, gdzie byli projektantami samochodów, aby wyruszyć w motocyklową podróż dookoła świata. Rozpoczęli swoją wyprawę w południowo-wschodniej Azji, przemierzyli Indie i Pakistan, Bliski Wschód i wreszcie Europę, pisząc artykuły o swoich doświadczeniach dla japońskiego wydawcy. Podczas pobytu we Włoszech, najbardziej interesującym celem dla obu projektantów samochodów był oczywiście Salon Samochodowy w Turynie. To właśnie wtedy Hide poznał Marisę, jedną z wielu tłumaczek, zatrudnionych przez organizatorów salonu do pomocy międzynarodowej publiczności. Młoda studentka japonistyki z Turynu interesowała się również samochodami. Hide tymczasem był wielkim fanem Włoch i miał bzika na punkcie samochodów – to przeznaczenie skojarzyło ich w tym miejscu.

Marisa nie mogła więc poprzestać na oprowadzeniu Hide'a i jego przyjaciela po turyńskim salonie. Następnego dnia zaprosiła ich na obiad do domu swojej rodziny. Między Hide i Marisą nie tylko zaiskrzyło od pierwszego spotkania, ale również jej rodzina polubiła młodego Japończyka. Gościli go w swoim domu, nawet wtedy, kiedy Marisa wyjechała na rok studiować w Hiroszimie. W 1961 r. Hide odwiedził Marisę w Japonii i dzięki osobistym kontaktom z rodziną, u której mieszkała Marisa, poznał Tsuneji Matsudę, ówczesnego prezesa Mazda Motor Corp. Rozmawiali o znaczeniu wzornictwa w japońskim przemyśle samochodowym, co okazało się początkiem późniejszych działań Hide, mających duży wpływ na firmę. W międzyczasie Marisa i Hide zaręczyli się, a rok później wzięli ślub. Nie trzeba było jednak długo czekać na ich powrót do Turynu. Może dlatego, że tam był dom Marisy. Ale z pewnością dlatego, że było to idealne miejsce do oddania się ich wspólnej motoryzacyjnej pasji do pięknych samochodów, ponieważ w Turynie miały siedziby trzy najważniejsze włoskie „carrozzerias”: Legendarne włoskie studia projektowe Bertone, Ghia i Pininfarina. Para rozpoczęła pośrednictwo w kontaktach między studiami projektowymi a japońskimi producentami samochodów w momencie, kiedy Mazda szukała sposobów na wyróżnienie swoich planowanych modeli.

Pierwsza współpraca między Mazdą a Bertone zaowocowała w 1963 r. powstaniem kompaktowego samochodu rodzinnego Mazda Familia, który stał się pierwszym zwiastunem udanego zdobycia pozycji w segmencie samochodów średniej wielkości, począwszy od Mazdy Familia 1000, poprzez Mazdę 323, aż po dzisiejszą Mazdę 3. Pierwsza generacja miała nadwozie dwudrzwiowego kombi, rok później pojawiła się wersja sedan. W 1965 r. linię Familii uzupełniło coupé. Chociaż daleko mu było do egzotycznego samochodu sportowego, projekt wyraźnie prezentował styl Bertone – sylwetkę narysował młody Giorgetto Giugiario, stylista, którego nazwisko miało wkrótce nabrać znaczenia w świecie samochodowego stylu, a w szczególności w relacjach japońsko-włoskich, jakie zacieśniły się w następnych dekadach. A połączenie japońskiej technologii i włoskiej estetyki okazało się wielkim sukcesem: Wolumen około 400 000 egzemplarzy Mazdy Familia pierwszej generacji, wyprodukowanych w latach 1963-1968, zapewnił tej linii modelowej ogromny, 44-procentowy udział w rynku tego segmentu. Był to jednak dopiero początek współpracy.

Giorgetto Giugiaro pochodził z rodziny artystów i od najmłodszych lat sam aspirował do bycia artystą. Podczas studiów artystycznych w Turynie odkrył swoje zamiłowanie do stylistyki samochodowej i zaczął uczęszczać na wieczorowe kursy wzornictwa technicznego. Jego wyjątkowy talent nie pozostał niezauważony i w 1959 r, w wieku zaledwie 21 lat, został szefem Centrum Stylistycznego Bertone w Turynie. Hide również był pod wrażeniem młodego projektanta i namówił kierownictwo Mazdy, aby dano mu szansę projektowania kolejnych modeli. Okazało się, że Giorgetto miał dla nich w tym czasie coś idealnego: kiedy pracował nad stosunkowo spokojnym projektem Mazdy Familia, stworzył również szkice 4-drzwiowego sedana z awangardowymi rozwiązaniami, takimi jak napęd na przednie koła i silnik Wankla Mazdy. Kryptonim SP8, jak nazwano concept, prezentował się elegancko, czym świetnie wpisywał się w plany większego sedana, który miał pojawić się po Maździe Familia. Plany te przewidywały jednak konwencjonalny silnik tłokowy i napęd na tylne koła. Po wprowadzeniu kilku poprawek uwzględniających różnice techniczne, wraz z niewielką korektą klinowatej sylwetki, SP8 stał się „Luce” – co po włosku oznacza „światło” – i naprawdę zabłysnął jako model. Reklama Mazdy Luce opisywała jej wygląd jako „smukły, elegancki i stylowy – o gładko ukształtowanych, klasycznych konturach”. To nie była przesada: Delikatne, wyrafinowane nadwozie z wydłużonym przodem, charakterystycznym kształtem słupków i podwójnymi reflektorami okazało się strzałem w dziesiątkę, gdy w 1965 r. zaprezentowano je publicznie. Obecny Dyrektor Generalny Działu Projektowania Mazdy, Ikuo Maeda również wysoko ocenia dzieło Giugiaro: „Model Luce Coupé był symbolem elegancji w Maździe.” Produkcja rozpoczęła się w 1966 r. i był to pierwszy model osobowy Mazdy eksportowany do Europy, co od samego początku przyczyniło się do postrzegania Mazdy, jako marki zorientowanej na styl. W 1969 r. Mazda błysnęła jeszcze bardziej, dzięki modelowi Luce R130 Rotary Coupé. Model pokazany po raz pierwszy na Salonie Samochodowym w Tokio w 1967 r. jako Mazda RX 87 Touring Coupé, był luksusowym coupé, wyróżniającym się winylowym hardtopem, oknami bez ramek oraz silnikiem Wankla napędzającym przednie koła. Odważnie pokazywał aspiracje Mazdy do produkowania samochodów premium, co znalazło odzwierciedlenie w sloganie reklamowym „Lord of the Road” („Władca Drogi”). Powstało mniej niż tysiąc egzemplarzy Mazdy Luce R130, dzięki czemu jest ona dziś rzadkim pojazdem kolekcjonerskim. Co ważniejsze, seria Luce została zapamiętana jako prawdopodobnie pierwsza ikona motoryzacyjnego wzornictwa pochodząca od japońskiego producenta samochodów.

Włoski styl miał w następnych latach duży wpływ na kolejne modele Mazdy, między innymi na linie Mazdy R100, która stała się pierwszym światowym ambasadorem silników Wankla. Model, produkowany od 1968 do 1973 r. spopularyzował silniki rotorowe zwłaszcza na rynku amerykańskim, gdzie sprzedano łącznie 100 000 coupé i sedanów. Innym przykładem była Mazda 616, poprzedniczka słynnego modelu klasy średniej – Mazdy 626, oferowana w latach 1970‑1979. Na bazie Mazdy 616 powstała również Mazda RX-2, która wzmocniła w Ameryce entuzjastyczne przyjęcie silników z wirującym tłokiem, a w 1972 r. zdobyła nagrodę amerykańskich mediów „Import Car of the Year”. Nic więc dziwnego, że zapoczątkowane przez Hide relacje z Bertone, a w szczególności z Giorgetto Giugiaro, miały również wpływ na bardziej egzotyczne samochody Mazdy.

Po sześciu latach kierowania studiem projektowym Bertone, Giorgetto Giugiaro przeszedł do Carrozzeria Ghia, gdzie stworzył projekty kilku legendarnych supersamochodów. Jednym z jego najbardziej udanych projektów był De Tomaso Mangusta z 1967 r, wyróżniający się dzieloną symetrycznie pokrywą umieszczonego centralnie silnika. Maska otwierała się w podobny sposób, jak drzwi typu gullwing. Rozwiązanie to zastosowano później w wybiegającej w przyszłość technologiczną Maździe RX-500 z 1970 r. – modelu koncepcyjnym, wyposażonym w montowany centralnie silnik Wankla. W 1981 r. firmy Bertone i Mazda ponownie podjęły współpracę, tworząc koncepcyjną Mazdę MX-81 Aria. Na salonach samochodowych, na których była prezentowana, wzbudzała zainteresowanie futurystycznym wyglądem, zwłaszcza tylnymi światłami zintegrowanymi ze słupkiem C, co inni producenci zaczęli stosować w swoich modelach znacznie później. Jej współczynnik oporu powietrza – Cd 0,29 – również wyprzedzał epokę. Ale prawdopodobnie najbardziej zaskakującym elementem Mazdy MX-81 było jej wnętrze, w którym zamiast zwykłych zegarów zamontowano ekran z wirtualnym kokpitem, co w tamtych czasach odbierano jako science fiction.

Ikuo Maeda wciąż darzy włoskich projektantów wielkim szacunkiem: „Włochy to kraj o długiej tradycji, to co podziwiam i uważam za zaskakujące, to zdolność do wprowadzania innowacji – a więc dodawania rzeczy nowych – przy jednoczesnym poszanowaniu tej tradycji.” Do dziś zachował odziedziczony po ojcu nóż do otwierania listów, stworzony przez włoskiego projektanta i artystę Enzo Mariego, który w istotny sposób przyczynił się do jego zainteresowania wzornictwem przemysłowym: „Pierwszy kontakt z tym przedmiotem był naprawdę ważnym momentem w moim życiu” – relacjonuje. „Jest praktyczny, łatwy do trzymania i funkcjonalny, co jest typowe dla włoskiego wzornictwa.” Z sentymentem wspomina też pierwsze spotkanie z Giugiaro i Giovannim Bertone, kiedy Ikuo był uczniem gimnazjum: „Uważałem, że są super. Oczywiście, nie rozumiałem, co mówią, nie pamiętam nawet, czy mówili po włosku czy po angielsku. Ale to, co zrobiło na mnie wrażenie, to ich pasja, którą potrafili przekazać każdemu, z charakterystycznym dla Włochów entuzjazmem.” Kiedy Ikuo Maeda podjął się w 2010 r. stworzenia jednolitego języka stylistycznego Mazdy, na pierwszym planie jego rozważań znalazła się dotychczasowa współpraca Mazdy z Bertone i Giugiaro. Koncepcja Jinba-Ittai – „jedności jeźdźca i konia” – zakłada, że stylistyka jest tak samo ważna, jak technologia.

Połączenie włoskich i japońskich atutów po raz kolejny dało o sobie znać, kiedy Maeda w 2017 r. zaprojektował Mazdę Vision Coupé, będącą spojrzeniem w stylistyczną przyszłość Mazdy: „Miałem kilka włoskich samochodów. Są one budowane przez ludzi, którzy znają istotę samochodu. Włoskie samochody łączą rzemieślniczy kunszt z doskonałym stylem. Wpływ ten jest w Maździe bardzo silny do dziś. Model koncepcyjny >>Vision Coupé<< stanowi reinterpretację elegancji, przystosowanej do naszych czasów. Jest to samochód zbudowany z włoską wrażliwością, ale udoskonalony według japońskich kanonów.” To, co Maeda zaczerpnął z wybitnych włoskich projektów z lat sześćdziesiątych i późniejszych.

Hide tymczasem współpracował z Giugiaro aż do 1992 r, kiedy to postanowił na dobre porzucić projektowanie samochodów. Kupili z Marisą ekologiczne gospodarstwo i winnicę w Toskanii, gdzie do dziś cieszą się zasłużonym dolce vita. Jego kluczowa rola jako jednej z najbardziej wpływowych postaci japońskiej stylistyki motoryzacyjnej nie zostanie nigdy zapomniana: W 2017 r. jego nazwisko trafiło do „Japan Automotive Hall of Fame”, co było kulminacją historii, która rozpoczęła się od młodego człowieka, podróżującego motocyklem po świecie i znajdującego miłość swojego życia.

14 lutego 2020 r. MX-81 została „odkryty” w magazynie w Fuchizaki. Ten pojazd, w przeciwieństwie do wielu innych prototypów, które są usuwane po zakończeniu fazy wystawowej, był przez lata przechowywany w magazynie siedziby Mazdy w dzielnicy Fuchizaki, razem z MX-02, MX-03 i RE-Evolve.

Na szczęście ogólne warunki przechowywania były dobre. Mimo, że samochód ucierpiał nieco z powodu wilgoci, na pierwszy rzut oka nie było widać większych uszkodzeń. Kilka dni później pojazd został przeniesiony do siedziby Mazdy w Hiroszimie i poddany gruntownemu przeglądowi od strony mechanicznej.

Interwencja skupiła się na rozebraniu silnika i odrestaurowaniu każdej jego części, od chłodnicy po akumulator, od pompy wodnej po zbiornik paliwa. Hamulce i układ kierowniczy, a także system elektryczny zostały również poddane renowacji. Po 39 latach, MX-81 została ponownie uruchomiona i przetestowana na torze.

3 marca, nieco ponad dwa tygodnie po odkryciu, samochód wypłynął z japońskiego wybrzeża, by 13 kwietnia dotrzeć do Antwerpii w Belgii.

Druga faza renowacji miała miejsce w Turynie. Wyspecjalizowani rzemieślnicy z SuperStile, firmy założonej w 2015 r. w turyńskiej dzielnicy motoryzacyjnej, która współpracuje z największymi ośrodkami stylistycznymi, projektantami i producentami samochodów na całym świecie przy budowie - lub odbudowie - samochodów pokazowych, prototypów i modeli, przeprowadzili prace konserwatorskie, dążąc do zachowania jak największej ilości oryginalnych materiałów, pozostawiając jednocześnie widoczne niektóre ślady zużycia.

Interwencje SuperStile skupiły się głównie na przywróceniu lakieru i paneli do ich oryginalnego stanu, przy użyciu lakieru identycznego z oryginalnym. Dokonano tego poprzez zeskanowanie i porównanie koloru karoserii w kilku punktach, a następnie wierne odwzorowanie go. Prace nie ograniczały się jednak tylko do strony zewnętrznej. Z wewnętrznych elementów skórzanych usunięto wszelkie ślady wilgoci, a przednie światła zostały całkowicie wymienione, wysuwanym reflektorom przednim przywrócono oryginalną funkcjonalność.

Historia związków włosko-japońskich w projektowaniu Mazdy oraz proces restauracji Mazdy MX-81 stały się głównymi tematami filmu „Kształt czasu” w reżyserii Dario Acocelli, uznanego włoskiego twórcy filmów dokumentalnych. W obrazie występują najważniejsze postaci związane z Mazdą – Hideyuki „Hide” Miyakawa, Ikuo Maeda, Giorgetto Giugiaro i Nobuhiro Yamamoto, który przez 23 lata pracował przy rozwoju modeli Mazdy z silnikami Wankla, a następnie współtworzył II i III generację Mazdy MX-5 i objął funkcję Menadżera Programu jej najnowszego wcielenia – ND. O restauracji MX-81 opowiada Flavio Gallizio, syn Arrigo – kreślarza w Studio Bertone. Flavio jest współwłaścicielem firmy SuperStile i pracował przy odnowieniu koncepcyjnej Mazdy MX-81 Aria.

W historii Mazdy oznaczenie MX było używane kilkanaście razy w odniesieniu do różnych serii Mazdy – pojazdów koncepcyjnych i wyścigowych./oprac. ns/

źródło: Mazda